Almanca Cümle Kurma
Almanca Cümle Kurma: Cümle, anlam taşıyan bir veya birden fazla kelimenin bir araya gelerek bir düşünceyi ifade eden dil birimidir. Cümleler, genellikle bir özne (kim veya ne), bir yüklem (ne yapıldığı veya ne olduğu) ve bir nesne (eğer varsa) içerir. Cümleler, iletişim kurmak, bir düşünceyi ifade etmek veya bir konuyu aktarmak için kullanılır. Türkçede cümleler genellikle bir noktalama işareti ile sonlanır. Örnek olarak, “Gökyüzü mavi” veya “Bugün güzel bir gün” gibi ifadeler birer cümledir.
Bir dili öğrenirken ilk öğrenmemiz gereken konuların başında cümle kurmak gelir. Her dilin kendine özgü cümle kurma yapısı ve kuralları bulunmaktadır. Bu nedenle ana dilimizdeki bazı kırallar ve uygulamalar yeni öğreneceğimiz dilde bulunmayabilir. Almancada temel cümle kurulumunu öğrenirken sıklıkla karşılaştığımız ve bu cümlede niye özne başta değil ki diye anlamaya çalıştığımız örnekler görmüşüzdür. Almancada cümleler basit cümle ve birleşik cümle olmak üzere ikiye ayrılır. Bu bölümde basit bir cümlenin temel cümle kuruluş mantığını anlatacağız.
O halde hadi Almanca cümle kurma kurallarına hep beraber bir göz atalım.
Almanca Cümle Kurma Kuralları
Almancada basit bir cümle içinde bulunabilecek ögeler ve cümle içindeki sıralamaları aşağıdaki gibidir:
Subject (özne) + Verb (fiil) + Temporal (zaman) + Kausal (sebep) + Modal (tarz) + Lokal (konum)
Yani Almancada basit bir cümle oluşturmak için yukarıdaki sıralama baz alınmalıdır. Bunu akılda tutmak için TeKaMoLo şeklinde kodlayabilirsiniz.
Almanca Cümle Çözümleme
(Ben) bugün iş nedeniyle uçakla Berlin’e gidiyorum.
Subject (özne) ➡️ ich (Ben)
Verb (fiil) ➡️ fliegen (uçmak)
Temporal (zaman) ➡️ heute (bugün)
Kausal (sebep) ➡️ wegen der Arbeit (iş nedeniyle)
Modal (tarz) ➡️ mit dem Flugzeug (uçak ile)
Lokal (konum) ➡️ nach Berlin (Berlin’e)
Ich fliege heute wegen der Arbeit mit dem Flugzeug nach Berlin.
- Fiilin konumu hiçbir koşulda değiştirilemez.
- Basit bir cümlede tüm ögelerin bulunması zorunlu değil.
- Türkçede gizli özne olarak tabir edilen durumun bir benzeri Almancada bulunmamaktadır.
Yukarıdaki örnek Almancada basit bir cümle yapısını göstermektedir. Eğer cümlede vurgu yapılmak istenen bir öge varsa bu en başa getirilir. Özne ise genel olarak fiilden sonraki yere getirilir. Örneğin,
Zaman Vurgusu
Ich fliege heute wegen der Arbeit mit dem Flugzeug nach Berlin.
Heute fliege ich wegen der Arbeit mit dem Flugzeug nach Berlin.
Bugün iş nedeniyle Berlin’e uçuyorum.
Almancada basit bir cümleyi incelediğimizde cümlede özne, yüklem, zaman kelimeleri, dolaylı nesne (-e hali) ve dolaysız nesne (-i hali) gibi cümlenin ögeleri bulunmaktadır.
Özne, Türkçe’de olduğu gibi genellikle cümlenin başında bulunur. Cümleye “kim” veya “ne” sorularını sorunca bunlara cevap olan kelime veya kelime gurubu öznedir. Örneğin,” Mein Vater kauft ein Auto. Babam bir araba satın alıyor.” cümlesinde “Kim bir araba satın alıyor?” diye sorarak “babam” kelimesi cümlenin öznesi olur.
Almanca’da fiil ikinci yerde bulunur. Yani birinci yerde öznenin bulunduğunu kabul edersek onun arkasından fiil gelir, ikinci yer, ikinci kelime demek değildir. Cümlenin öznesi dört kelimeden meydana gelebilir, o zaman fiil baştan beşinci kelime olur. Ama özneyi meydana getiren kelimelerin birinci yerde bulunduğunu kabul edersek fiil bunların hemen arkasında, yani ikinci yerde bulunur.
Nesne veya nesneler ise fiilden sonra yer alırlar. Bir cümlede birden fazla nesne olabilir. Bunlar cümleye “kimi” veya “neyi” soruları sorularak bulunabilir. Ayrıca “kime” veya “neye” sorularına cevap veren kelimeler de birer nesnedir.
Almancada temel cümle kuruluşunda öncelik sıralamasını hal durumuna göre özetlersek özne – yüklem – zaman kelimeleri – e-hali (dolaylı nesne) – i-hali (dolaysız nesne) şeklinde gitmektedir.
Aşağıdaki tabloyu incelediğimizde her ögenin bulunduğu yeri gösterebilmek için (birden fazla kelime ile ifade edilebilmesi nedeniyle) bir bölge adı olarak adlandırdık.
Almanca Temel Cümle
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
|---|---|---|---|---|
| Özne | Yüklem | Zaman | -E Hali | -İ Hali |
| Ich | schriebe | morgen | meinem Vater | einen Brief |
| Ben | babama | yarın | bir mektup | yazacağım. |
Bir cümlede yüklem (soru ve ünlem ifadeleri hariç) daima 2. Bölgede bulunur ve yeri asla değiştirilemez. Ayrıca yüklem özne ile bitişik bir ilişki içindedir ve özne ya fiilin önünde 1. Bölgede ya da fiilin ardından 3. Bölgede bulunur.
Ancak bir cümlede özne her daim başta bulunmak zorunda değildir. 2. Bölgedeki fiil hariç vurgusu yapılmak istenen diğer bölgelerdeki elemanlarla yer değiştirmektedir. Aşağıdaki tablolarda ilk tablomuzda verilen cümlenin değişimleri gösterilmiştir.
1
| -E Hali | Yüklem | Özne | Zaman | -İ Hali |
| meinem Vater | schriebe | ich | morgen | einen Brief |
| Babama | yarın | (ben) | bir mektup | yazacağım. |
2
| Zaman | Yüklem | Özne | -E Hali | -İ Hali |
| Morgen | schriebe | ich | meinem Vater | einen Brief |
| Yarın | babama | (ben) | bir mektup | yazacağım. |
3
| -İ Hali | Yüklem | Özne | Zaman | -E Hali |
| Einen Brief | schriebe | ich | morgen | meinem Vater |
| Bir mektup | yazacağım | (ben) | yarın | babama. |
Temel bir cümlede Akkusativobjekt (-i hali nesnesi) ve Dativobjekt (-e hali nesnesi) varsa önce Dativobjekt sonra Akkusativobjekt gelir.
| Thomas schenkt seinem Sohn einen Papagei. Thomas oğluna bir papağan hediye ediyor. |
Eğer herhangi birinin Personelpronomen (zamir) versiyonu kullanılmışsa, Personelpronomen biçiminde olan diğerinden önce kullanılır.
| Thomas schenkt ihm einen Papagei. Thomas ona bir papağan hediye ediyor. |
| Thomas schenkt ihn seinem Sohn. Thomas onu oğluna hediye ediyor. |
Her ikisinin de Personelpronomen versiyonları kullanılırsa, önce Akkusativ sonra Dativ halde olan Personelpronomen kullanılır.
| Thomas schenkt ihn ihm. Thomas onu ona hediye ediyor. |
Önemli Noktalar
Almancada cümle içinde, cümlenin öğelerinin yerlerini değiştirirken birtakım dikkat edilmesi gereken durumlar bulunmaktadır. Bunlar kabaca aşağıdaki gibidir:
- Bir cümlede en başta gelen, yani 1. Bölge’de bulunan kelime veya kelimelerin muhakkak özne olması gerekmez. Buraya cümle içinde çeşitli görevlerde bulunan (yer, zaman, durum, vb. bildiren) kelimeler gelebilir. Özne cümlede “kim” veya “ne” sorusuna cevap veren kelimedir ve 1. Bölge’de bulunması şart değildir.
- Almanca cümlede vurgusu yapılmak için başa alınmış ögeyi Türkçede de başa alarak çevirmek büyük kolaylık sağlayacaktır ama diğer bölgeleri birebir aynı yerde kalacak şekilde çevirmemeye dikkat edin.
- Cümlenin fiili mutlaka 2. Bölge’de bulunur ve başka bir yere gidemez.
- Cümlede özellikle vurgulamak istediğimiz ögeyi 1. bölüme getiririz.
- Zamirler kullanılmışsa öncelik “Akkusativ” olana verilir.
Umarım sunulan bilgiler hem yararlı olmuş hem de anlaşılır bir şekilde ifade edilmiştir. Herhangi bir noktada belirsizlik yaşarsanız, bir hata bulduğunuzu düşünürseniz, bir kelimenin yanlış yazıldığını fark ederseniz, lütfen yorum yaparak bunu belirtiniz. Zira ne kadar dikkatli hazırlanmış olursa olsun, hataların yapılabildiğini fark edebiliyoruz. Görüşleriniz ve katkılarınız, bu tür hataları düzeltmemiz için büyük önem taşıyor. İyi çalışmalar dilerim.
Almanca Cümle Kurma ile İlgili Yazılar
