Almancada lassen Fiili ve Kullanıldığı Durumlar
Almancada lassen fiili, cümlede tek başına ana fiil olarak kullanılabildiği gibi başka bir ana fiilin yanında yardımcı fiil olarak da kullanılabilen, farklı kullanımları ve anlamları olan özel bir fiildir.
Almancada lassen Fiili
Eğer lassen fiili bir cümlede tek başına yani ana fiil olarak kullanılırsa “izin vermek, bırakmak” anlamına gelir. Buna karşılık yardımcı fiil olarak kullanılırsa da “yaptırtmak, ettirtmek” gibi bir işi bir başkasına yaptırtmak anlamı çıkar.
Ana Fiil Olarak lassen Fiilinin Kullanımı
Aşağıdaki tabloda lassen fiilinin şimdiki zamanda çekimi gösterilmiştir:
| Zamir | PRÄSENS |
| ich | lasse |
| du | lässt |
| er|sie|es | lässt |
| wir | lassen |
| ihr | lasst |
| sie|Sie | lassen |
| PRÄSENS | PRÄTERITUM | PERFEKT |
| er/sie/es | er/sie/es | er/sie/es |
| lässt | ließ | hat gelassen |
Lassen fiili cümlede ana fiil görevindeyken, “izin vermek, bırakmak” gibi anlamlara gelir:
| ANA FİİL | |
|---|---|
| Präsens | Ich lasse das Rauchen. Sigara içmeyi bırakıyorum. |
| Perfekt | Ich habe das Rauchen gelassen. Sigara içmeyi bıraktım. |
lassen fiili, yukarıdaki örnekte ana fiil olduğu için geçmiş zaman yapısı (Perfekt) gelassen olmuştur.
Yardımcı Fiil Olarak lassen Fiilinin Kullanımı
Almancada lassen fiili cümlede yardımcı fiil görevindeyken ise “izin vermek, yaptırtmak, bir işi bir başkasına yaptırtmak” anlamında kullanılır. Bu özelliğiyle tıpkı tarz fiilmiş gibi bir kullanıma sahiptir.
| ZAMAN | YARDIMCI FİİL |
|---|---|
| Präsens | Thomas lässt deine Kinder bis spät in die Nacht fernsehen. Thomas çocuklarının geç saate kadar TV izlemesine izin veriyor. |
| Perfekt | Thomas hat deine Kinder bis spät in die Nacht fernsehen lassen. Thomas çocuklarının geç saate kadar TV izlemesine izin verdi. |
Perfekt kullanıma bakılırsa aşağıdaki gibi bir formatta kullanıldığı görülür:
haben + Verb (Infinitiv) + lassen (Infinitiv)
Ettirgen Fiil Olarak lassen Fiilinin Kullanımı
Lassen fiili “yaptırtmak, bir işi bir başkasına yaptırtmak” anlamında iken ettirgen bir anlama bürünmektedir. Böylesi kullanımlarında fiilin anlamı, cümledeki ana fiil ile belirtilen işin bir başkasına yaptırıldığını gösterir.
Benzer şekilde Perfekt halde aşağıdaki gibi kullanılır:
haben + Verb (Infinitiv) + lassen (Infinitiv)
| ZAMAN | ETTİRGEN FİİL |
|---|---|
| Präsens | Ich lasse mein Handy reparieren. Cep telefonumu tamir ettiriyorum. |
| Perfekt | Ich habe mein Handy reparieren lassen. Cep telefonumu tamir ettirdim. |
sich lassen ve Passiversatzform Olarak Kullanımı
Eğer cümlenin öznesi üçüncü tekil şahıs ya da üçüncü çoğul şahıs ise ilgili cümle können + Passiv anlamına gelebilir.
| ÖZNE | PRÄSENS | PERFEKT |
|---|---|---|
| er/sie/es (3. Tekil Şahıs) |
lassen sich + ana fiil | hat sich + ana fiil + lassen |
| sie (3. Çoğul Şahıs) |
lassen sich + ana fiil | haben sich + ana fiil + lassen |
Aşağıdaki tabloda konuyla alakalı örnekler derlenmiştir:
| PASSİVERSATZFORM | |
|---|---|
| Präsens | Mein Handy lässt sich reparieren. Cep telefonu tamir edilebilir. |
| Perfekt | Mein Handy hat sich reparieren lassen. Cep telefonu tamir edilebildi. |
| Präsens | Dieses Problem lässt sich leicht lösen. Bu problem kolayca çözülebilir. |
| Perfekt | Dieses Problem hat sich leicht lösen lassen. Bu problem kolayca çözülebildi. |
Yani yukarıdaki cümleler pekala können + Passiv ile sağlanabilir:
| Dieses Problem kann leicht gelöst werden. Bu problem kolayca çözülebilir. |
| Dieses Problem lässt sich leicht lösen. Bu problem kolayca çözülebilir. |
Ancak lassen fiili ile bu anlamı vermek daha seçkin bir kullanım olur.
Lassen fiilinin yukarıdaki kullanımını sich lassen dönüşlü fiili ile karıştırmamak gerekir. Yani lassen fiili dönüşlü (Reflexiv) bir fiil olarak da kullanılabildiği için her sich lassen bulunan cümlelerde Passiversatz anlamı aramamak gerekir.
| REFLEXIV FİİL | |
|---|---|
| Präsens | Ich lasse mir die Haare schneiden. Saçlarımı kestiriyorum. |
| Perfekt | Ich habe mir die Haare schneiden lassen. Saçlarımı kestirdim. |
Yukarıdaki örnekte Dativ formu olan mir kullanıldığı için bunun dönüşlü bir fiil olduğu kolayca anlaşılmakta. Bazen bu durum kolayca anlaşılmayabilir. O yüzden cümlenin anlamından yorumlamak gerekecek.
| Reflexiv | Meine Freundin lässt sich die Haare scheiden. Kız arkadaşım saçlarını kestiriyor. |
| Passiversatz | Das Karzinom lässt sich operieren. Kanser ameliyat edilebilir. |
Tabi siz cümlede Kız arkadaşımın saçları kolayca kesilebilir gibi bir anlam vermek istiyorsanız o zaman Passiversatz olarak kullanabilirsiniz. İkinci durumda da fark edileceği üzere bir tümör kendi kendini ameliyat ettiremez. Dolayısıyla Passiversatz olarak kullanılmıştır.
Her ikisinin de makul gelebileceği durumlar olabilir. Böylesi durumlarda cümlede verilmek istenen anlama göre hareket etmeliyiz:
| Reflexiv | Thomas lässt sich operieren. Thomas kendini ameliyat ettiriyor. (Thomas ameliyat oluyor.) |
| Passiversatz | Thomas lässt sich operieren. Thomas ameliyat edilebilir. |
