Almancada Edilgen Çatı Plusquamperfekt
Almancada Edilgen Çatı: Almancada Passiv im Plusquamperfekt ile edilgen çatı konusunu kaldığımız yerden anlatmaya devam ediyoruz. Bu dersten yüksek verim alabilmek adına ilk konu olan Passiv Präsens konusunu çalışmanızı tavsiye ederiz.
Almancada Passiv im Plusquamperfekt
Bir cümlede özne varsa ve bu özne cümledeki fiilin gösterdiği işi yapıyorsa bu cümleye Aktiv (Etken) bir cümle denir.
Buna karşılık yüklemde belirtilen işi gerçekleştiren öznenin belirli olmadığı, işin kim tarafından yapıldığı tahmin edilemediği cümleler ise Passiv (Edilgen) bir cümledir.
Perfekt Di’li geçmiş zaman ile Passiv yapılırken yardımcı fiil olarak sein kullanılır ve sein cümlenin öznesine göre di’li geçmiş zaman (Präteritum) formatında çekimlenir.
Passiv yapının yardımcı fiili olan werden ise worden haline getirilip cümlenin en sonuna gönderilir. Cümlenin ana fiili ise partizip perfekt formatına sokulur ve worden yardımcı fiilinden hemen önce kullanılır.
Miş’li geçmiş zaman yapısı olan Plusquamperfekt ile yapılan edilgen çatı Perfekt ile yapılan edilgen çatı ile benzerlik göstermektedir. Tek fark sein yardımcı fiilinin şahıslara göre Präsens (şimdiki zaman) çekimi yerine Präteritum (di’li geçmiş zaman) çekimi kullanılır.
| ich | war |
| du | warst |
| er/sie/es | war |
| wir | waren |
| ihr | wart |
| sie/Sie | waren |
Aşağıdaki tabloda etken cümlelerin edilgen hale dönüşümü gösterilmiştir:
| Aktivsatz (Etken Cümle) | Meine Mutter hatte das Essen gestern Abend gekocht. Annem dün yemeği dün akşam pişirmişti. |
| (Passivsatz) Edilgen Cümle | Das Essen war gestern Abend gekocht worden. Yemek dün akşam pişirilmişti. |
Fark edileceği üzere edilgen cümlelerde özne arka planda kalmaktadır. Ancak özne gösterilmek isteniyorsa da von edatı kullanılır. Böylece bir işin kimin tarafından yapıldığı gösterilmiş olur. Yalnız dikkat edilmesi gereken bir husus var; von edatı daima -e hali (Dativ) ile kullanılır.
Ancak özne bir işi yapan değil de aracı ise o zaman von edatı yerine durch edatı kullanılır. Von edatına kıyasla durch ise daima ismin -i hali (Akkusativ) ile kullanılır.
Kısaca özetlersek; bir iş bir kişi tarafından yapılıyorsa von edatı, eğer işi yapan kişi bir aracı ise ya da söz konusu iş kişilerin dışında biri tarafından yapılıyorsa durch edatı kullanılır.
| Mein Vater war vom Arzt operiert worden. Babam doktor tarafından ameliyat edilmişti. |
| Thomas war von Johan geschlagen worden. Thomas, Johan tarafından dövülmüştü. |
| Tom war durch einen Unfall verletzt worden. Tom bir kazada yaralanmıştı. |
Her etken cümle, edilgen bir cümleye dönüştürülememektedir. Haliyle etken bir cümleyi (Aktivsatz), edilgen bir cümleye dönüştürürken cümledeki fiilin geçişli olup olmamasına bakılır.
Eğer etken cümledeki fiil geçişsiz (intransitiv) bir fiil ise bu cümle edilgen bir cümleye dönüştürülemez. Etken cümlenin edilgen bir cümleye dönüştürülebilmesi için muhakkak geçişli (transitiv) bir fiilin olması ve bu fiile bağlı bir nesne (Akkusativobjekt) olması gerekmektedir.
Etken cümledeki nesne, edilgen cümleye dönüştürüldüğünde özne (Subjekt) olduğu için haliyle -i halinde kalmaz ve yalın hale (Nominativ) geçer.
| Aktivsatz (Etken Cümle) | Er hatte deinen Hund(Akkusativobjekt) gefunden. O, senin köpeğini bulmuştu. |
| (Passivsatz) Edilgen Cümle | Dein Hund(Subjekt) war von ihm gefunden worden. Senin köpeğin onun tarafından bulunmuştu. |
Almancada Edilgen Çatı Plusquamperfekt
Almancada “Passiv im Plusquamperfekt” yani Geçmiş Zamanın Hikayesi’nde edilgen yapı, biraz karmaşık gelebilir ama mantığını anladığınızda oldukça kolaydır. İşte adım adım açıklaması ve örneklerle birlikte:
Temel Mantık:
- Plusquamperfekt (Geçmiş Zamanın Hikayesi): Geçmişte olmuş ve başka bir geçmiş zamandan önce tamamlanmış eylemleri ifade eder. Türkçedeki “-mıştı” ekiyle benzerlik gösterir.
- Passiv (Edilgen): Eylemi yapan değil, eylemden etkilenen özneyi vurgular. Türkçedeki “-il” veya “-n” ekleriyle benzerlik gösterir.
- Passiv im Plusquamperfekt: Geçmişte tamamlanmış bir eylemin, daha önceki bir zamanda edilgen olarak gerçekleştiğini ifade eder.
Yapısı:
Passiv im Plusquamperfekt yapısı şu şekildedir:
“war” veya “waren” (sein fiilinin Präteritum hali) + Partizip II (fiilin 3. hali) + worden
- war: Tekil özneler için (ich, er, sie, es)
- waren: Çoğul özneler için (wir, ihr, sie)
Örneklerle Açıklama:
- Aktif Cümle (Aktiv):
- Der Mann hatte das Haus gebaut. (Adam evi inşa etmişti.) (Plusquamperfekt)
- Passiv im Plusquamperfekt Cümle (Passiv):
- Das Haus war von dem Mann gebaut worden. (Ev adam tarafından inşa edilmişti.)
Adım Adım Analiz:
- Das Haus: Edilgen cümlenin öznesi (ev).
- war: “sein” fiilinin Präteritum hali (tekil özne için).
- gebaut: “bauen” fiilinin Partizip II hali (inşa etmek).
- worden: Edilgen yapıyı oluşturan yardımcı fiil.
- von dem Mann: Eylemi yapan kişi (adam tarafından).
Diğer Örnekler:
- Aktif: Die Kinder hatten die Kekse gegessen. (Çocuklar kurabiyeleri yemişlerdi.)
- Passiv: Die Kekse waren von den Kindern gegessen worden. (Kurabiyeler çocuklar tarafından yenmişti.)
- Aktif: Der Lehrer hatte die Aufgabe erklärt. (Öğretmen görevi açıklamıştı.)
- Passiv: Die Aufgabe war von dem Lehrer erklärt worden. (Görev öğretmen tarafından açıklanmıştı.)
- Aktif: Die Firma hatte das Auto repariert. (Firma arabayı tamir etmişti.)
- Passiv: Das Auto war von der Firma repariert worden. (Araba firma tarafından tamir edilmişti.)
Önemli Notlar:
- “von” ve “durch”: Edilgen cümlelerde eylemi yapan kişiyi veya şeyi belirtmek için “von” veya “durch” edatları kullanılır.
- von: Genellikle canlı varlıklar (insanlar, hayvanlar) için kullanılır.
- durch: Genellikle cansız varlıklar veya araçlar için kullanılır.
- Das Fenster war durch den Wind geöffnet worden. (Pencere rüzgar tarafından açılmıştı.)
- “worden” Fiili: “worden” fiili, edilgen yapının bir parçasıdır ve cümledeki anlamı etkilemez. Sadece edilgen yapıyı belirtir.
- Partizip II: Fiillerin Partizip II hallerini iyi bilmek, bu yapıyı doğru kullanmak için önemlidir.
Özet:
Passiv im Plusquamperfekt, geçmişte tamamlanmış bir eylemin, daha önceki bir zamanda edilgen olarak gerçekleştiğini ifade eder. Yapısı “war/waren + Partizip II + worden” şeklindedir. Bu yapıyı anlamak için bol bol örnek cümle incelemek ve pratik yapmak önemlidir.
Umarım bu açıklama, Passiv im Plusquamperfekt konusunu anlamanıza yardımcı olur. Başka sorularınız olursa çekinmeden sorun! Başarılar dilerim!
