Almanca Dönüşlü Fiiller
Almanca dili, zengin yapısıyla dilbilimcilerin ve dil öğrenenlerin ilgisini çeken bir dildir. Bu yapının temel taşlarından biri de Almanca dönüşlü fiillerdir. Almanca dönüşlü fiiller, bir eylemin hem gerçekleştiricisini (özne) hem de alıcısını (nesne) içeren özel bir dil yapısal özelliğidir. Almanca’da genellikle “-sich” takısı alarak işaretlenirler ve cümledeki eylemin hareketin gerçekleştiği kişiyi veya nesneyi etkilediği belirtilir.
Dönüşlü fiiller, Almanca dilinin derinliklerine inmek ve dilin yapısal karmaşıklıklarını anlamak için kritik bir öneme sahiptir. Bu yapılar, dildeki anlam farklılıklarını belirleyebilir ve cümlelerin iletişimsel etkisini güçlendirebilir. Örneğin, “waschen” fiili sıradan bir eylemi ifade ederken, “sich waschen” fiili kişisel hijyenle ilgili bir eylemi belirtir. Bu farklılık, dönüşlü fiillerin ne kadar önemli olduğunu ve doğru kullanımlarının dilin anlamını nasıl zenginleştirdiğini gösterir.
Almanca öğrenenler için, dönüşlü fiillerin doğru kullanımını öğrenmek, dilbilgisel becerilerini geliştirmenin kilit bir adımıdır. Bu yapılar, sadece dilbilgisi kurallarını anlamakla kalmaz, aynı zamanda dilin pratik kullanımında da öğrencilere önemli bir rehberlik sağlar. Dönüşlü fiillerin doğru kullanımı, Almanca dilindeki ifade gücünü artırır ve öğrencilerin daha etkili iletişim kurmalarını sağlar.
Dönüşlü fiiller, dilbilgisi açısından Almanca’nın önemli yapı taşlarından birini oluşturur. Bu fiiller, eylemi gerçekleştiren kişiyi (özne) ve aynı zamanda eylemden etkilenen kişiyi (nesne) içeren özel bir yapıya sahiptir. Örneğin, “sich waschen” (yıkanmak) fiilinde, kişi kendisini yıkamakta ve aynı zamanda bu eylemden etkilenmektedir.
Almanca’da dönüşlü fiiller, “-sich” takısı alarak belirtilirler ve genellikle sözlüklerde “sich” zamiriyle birlikte listelenirler. Bu, öğrenenler için bu tür fiilleri tanımayı ve doğru şekilde kullanmayı kolaylaştırır. Ancak, dönüşlü fiillerin Türkçe’deki karşılıklarından farklı olarak, Almanca’da kendilerine özgü bir yapısı vardır.
Dönüşlü fiillerin Türkçe dilindeki karşılıkları olan “dönüşlü zamir” özelliği, dilin derinliklerinde farklı bir boyut kazandırır. Örneğin, “yıkanmak” fiilinde olduğu gibi, eylemi gerçekleştiren kişi ile etkilenen kişi aynıdır. Bu, dilin inceliklerini anlamak ve iletişimde doğru bir şekilde kullanmak için dikkat gerektiren bir noktadır.
Dönüşlü fiillerin edilgen çatılı fiillerden farklı olduğunu belirtmek önemlidir. Edilgen fiillerde, eylemi gerçekleştiren kişi belirsiz veya önemsizdir. Ancak dönüşlü fiillerde, eylemi gerçekleştiren kişi ile etkilenen kişi aynıdır ve bu durum cümlenin anlamını derinden etkiler.
Bu bağlamda, Almanca’da dönüşlü fiillerin önemi ve kullanımı, dilin yapısını ve ifade gücünü anlamak için hayati bir öneme sahiptir. Doğru bir şekilde öğrenildiğinde, bu fiiller dil becerilerini geliştirmek ve iletişimde daha etkili olmak için güçlü bir araç haline gelir.
Aşağıdaki tabloda çok kullanılan dönüşlü fiiler verilmiştir.
| sich verabschieden | vedalaşmak |
| sich verlieben | aşık olmak |
| sich konzentrieren | konsantre olmak |
| sich verletzen | yaralanmak |
| sich freuen | sevinmek |
| sich bewegen | hareket etmek |
| sich treffen | buluşmak |
| sich entscheiden | karar vermek |
| sich erinnern | hatırlamak |
| sich aufregen | sinirlenmek |
| sich ausruhen | dinlenmek |
| sich unterhalten | sohbet etmek |
| sich entspannen | rahatlamak |
| sich bedanken | teşekkür etmek |
| sich beeilen | acele etmek |
| sich beschweren | şikayet etmek |
| sich umziehen | giyinmek, değişmek |
| sich vorbereiten | hazırlanmak |
Almanca dönüşlü fiiller tıpkı Almancadaki diğer fiiller gibi çekimlenirler. Dönüşlü fiilin esas fiil kısmı normal bir şekilde çekimlenir. Benzer şekilde dönüşlü zamir kısmı da şahıslara göre çekimlenir.
Zamirler bildiğiniz üzere isim soylu kelimeler olduğu için isimler gibi çekimlerden etkilenirler. Ancak belirtmek gerekir ki dönüşlü zamirler anlamı gereği yalnızca ismin -i halinde ve -e halinde kullanılabilirler. Aşağıdaki tabloda şahıs zamirleri ile dönüşlü zamirlerin benzerlikleri ve farkları gösterilmiştir:
| NOMINATIV | AKKUSATIV | AKKUSATIV | DATIV | DATIV |
|---|---|---|---|---|
| Personalpronomen (Şahıs Zamirleri) | Personalpronomen (Şahıs Zamirleri) | Refleksivpronomen (Dönüşlü Zamirler) | Personalpronomen (Şahıs Zamirleri) | Refleksivpronomen (Dönüşlü Zamirler) |
| ich ben | mich beni | mich kendimi | mir bana | mir kendime |
| du sen | dich seni | dich kendini | dir sana | dir kendine |
| er o | ihn onu | sich kendisini | ihm ona | sich kendisine |
| sie o | sie onu | sich kendisini | ihr ona | sich kendisine |
| es o | es onu | sich kendisini | ihm ona | sich kendisine |
| wir biz | uns bizi | uns kendimizi | uns bize | uns kendimize |
| ihr siz | euch sizi | euch kendinizi | euch size | euch kendinize |
| sie onlar | sie onları | sich kendilerini | ihnen onlara | sich kendilerine |
| Sie Siz | Sie Sizi | Sich Kendinizi | Ihnen Onlara | Sich Kendilerine |
Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere şahıs zamirleri ile dönüşlü zamirlerinin birbirleriyle aynı olduğu durumlar bulunmaktadır. Bu yüzden iki zamir birbirleriyle karıştırılabilmektedir.
Dönüşlü zamirler, dönüşlü fiilinin hemen ardından kullanılır. İşi yapan şahıs zamiri ile fiilin dönüşlü zamiri haliyle uyumlu olmak zorundadır. Bunu daha da anlamlandırmak için dönüşlü bir fiil olan sich freuen (sevinmek) fiili şahıs zamirlerine göre çekimlenmiştir:
| ich | freue mich seviniyorum |
| du | freust dich seviniyorsun |
| er/sie/es | freut sich seviniyor |
| wir | freuen uns seviniyoruz |
| ihr | freut euch seviniyorsunuz |
| sie/Sie | freuen sich seviniyorlar |
Cümlenin öznesi bir şahıs zamiri değil de tekil bir isim (Thomas, Anna vb.) olursa esas fiilin üçüncü şahıs çekimi ile dönüşlü zamirlerin de yine üçüncü şahısla kullanılan şekli olan sich kullanılır. Eğer özne çoğul bir isim (Thomas und Anna vb.) ise esas fiil mastar halinde kullanılırken dönüşlü zamir sich şeklinde kullanılır.
Belirtmek gerekir ki Almancada bir çok fiil dönüşlü zamir kullanabilir, örneğin waschen (yıkamak)
sich waschen (yıkanmak). Ancak Almanca dönüşlü fiiler olarak adlandırdıklarımız bunlara gereksinim duyar.
İsmin -İ Halinde Dönüşlü Zamirler
Dönüşlü zamirlerin yapısı itibariyle ya ismin -i halinde ya da -e halinde olacağını belirtmiştik. İlk olarak ismin -i halinde dönüşlü zamirlerin şahıslara göre çekimini inceleyelim:
| Personalpronomen | Reflexivpronomen |
|---|---|
| ich ben | mich kendimi |
| du sen | dich kendini |
| er/sie/es o | sich kendisini |
| wir biz | uns kendimizi |
| ihr siz | euch kendinizi |
| sie onlar | sich kendilerini |
| Sie siz | Sich kendinizi |
Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.
| Ich wasche mich. Ben yıkanıyorum. Ben kendimi yıkıyorum. |
| Sie muss sich beeilen Onun acele etmesi gerek Onun kendini acele ettirmesi gerek |
| Er rasiert sich. O tıraş oluyor. O kendini tıraş ediyor. |
| Wir ziehen uns an. Biz giyiniyoruz. Biz kendimizi giydiriyoruz. |
Yukarıdaki örneklerde de görüleceği üzere ismin -i halinde dönüşlü fiiller, eylemi yapan ile eylemden etkilenen kişiler aynıdır. Kısaca ismin -i halindeki dönüşlü zamirleri özetlemek gerekirse:
Dönüşlü eylemler çeviride kullanılmasa da kişinin kendine yaptığı eylemler ifade edilir.
Almanca Dönüşlü fiillerde işi yapan kimse onun dönüşlü zamir çekimi kullanılır.
Dönüşlü zamirler eylemi yapan kişi ile uygun olmak zorundadır.
Dönüşlü zamirler çekimi yapılan fiilden hemen sonra gelir.
Dönüşlü zamir bir belirtili nesnedir.
Sözlükte Almanca dönüşlü fiiller sich ile beraber bulunur ama cümle içerisinde eylemi yapan kişi veya şeye göre sich ilgili şahıs zamirinin dönüşlü zamirini alır.
İlgili fiilleri sözlüklerde birebir çevirisini görecek şekilde bulamayacaksınız hatta kullanmayacaksınız ama siz ne olduğunu anlamalısınız. Bu yüzden yaygın kullanılan dönüşlü fiilleri ezberlemenizi tavsiye ederiz.
| Fiil | Anlamı | Birebir Çevirisi |
|---|---|---|
| sich anziehen | giyinmek | kendini giydirmek |
| sich rasieren | tıraş olmak | kendini tıraş etmek |
| sich beeilen | acele etmek | kendini acele ettirmek |
| sich konzentrieren | odaklanmak | kendini odaklamak |
İsmin -E Halinde Dönüşlü Zamirler
Sıra geldi Almanca dönüşlü fiilleri ismin -e halindeki kullanımlarıyla incelemeye. Bir cümlede dönüşlü zamirler belirtme halinde (-i hali) kullanılabildiği gibi pekala yönelme (-e hali) ile kullanılabilir. Belirtme halinde olduklarında yukarıda anlattığımız gibi kullanılmaktadır.
Aşağıdaki tabloda dönüşlü zamirlerin ismin -e hali çekimleri, aradaki farkı görebilmeniz adına -i hali çekimleriyle beraber listelenmiştir:
| Zamirler | -İ Hali | -E Hali |
|---|---|---|
| ich ben | mich kendimi | mir kendime |
| du sen | dich kendini | dir kendine |
| er/sie/es o | sich kendisini | sich kendisine |
| wir biz | uns kendimizi | uns kendimize |
| ihr siz | euch kendinizi | euch kendilerinize |
| sie onlar | sich kendilerini | sich kendilerine |
| Sie Siz | Sich kendinizi | Sich kendinize |
Yukarıdaki tabloda da görüleceği üzere birinci ve ikinci tekil şahıs zamiri olan “Ich” ve “du” dışında dönüşlü zamirler hem -i halinde hem de -e halinde de aynıdır.
Bu aşamada biraz kafanız karışmış olabilir. Bu yüzden cümle içinde -e halinde kullanılan dönüşlü fiillere ismin -i halinde olan ekstra bir nesne (Akkusativobjekt) geldiğini tüyo yapabilirsiniz:
sich waschen: yıkanmak
die Hand, ..e: el
Ich wasche mir die Hände.
ellerimi yıkıyorum.
sich putzen: temizlemek
der Zahn, ..e: diş
Ich putze mir die Zahne.
Dişlerimi fırçalıyorum (temizliyorum).
Dolaylı nesne eylemin sonucundan “etkilenen” şeydir. Bu nedenle nesnenin yönelme durumundaki bir dönüşlü zamirin eylemi yapan özne ile uyumlu olmasına gerek yoktur. Böylesi durumlarda dönüşlü zamir sadece eylemin alıcısını gösterecek şekilde kullanılır.
sich rasieren: tıraş olmak
der Bart, ..e : sakal
Thomas rasiert mir den Bart.
Thomas sakalımı tıraş ediyor.
Örnekler:
| Thomas öffnet mir die Tür. Thomas benim için kapıyı açıyor. Thomas bana kapıyı açıyor. |
| Ich kaufe dir einen Computer. Sana bir bilgisayar alıyorum. |
| Du gibst mir einen Pullover. Bana bir kazak ver. |
| Ich putze mir die Zähne und Anna wäscht sich die Haare. Ben dişlerimi fırçalıyorum, Anna da saçını yıkıyor. |
| Mein Bruder gibt mir seine Jacke. Kardeşim ceketini bana veriyor. |
| Ich kaufe mir ein neues Handy. (Kendime) yeni bir cep telefonu alıyorum. |
Kısaca genel bir özetleme yapmak gerekirse;
Bir dönüşlü zamir cümlenin -e hali nesnesi olduğunda haliyle -e halinde çekimlenir.
Yönelme durumundaki dönüşlü zamir bize eylemin alıcısını gösterir.
Nesne ismin -i halinde çekimlenir (der Bart –> den Bart vb).
Almanca Dönüşlü Fiillerde Emir Hali
Bunlar emir haline getirilirken asıl fiil, diğer fiillerde olduğu gibi emir şekillerine girer, dönüşlü zamir de şahıslara göre değişir.
| Kişi | Sich Freuen | Sevinmek |
|---|---|---|
| du | freu(e) dich | Sevin! |
| ihr | freut euch | Sevinin! |
| Sie | freuen Sie sich | Sevininiz! |
Almancada emir cümleleri ile alakalı kuralları ilgili sayfada detaylarıyla beraber inceleyebilirsiniz. Biz burada sadece Almanca dönüşlü fiillerle nasıl emir cümleleri kurulduğunu göstermek istedik.
Almanca Dönüşlü Fiiller ile İlgili Yazılar
