Almancada Emir Kipi
Almancada Emir Kipi, der Imperativ bir işin yapılmasını emrederken kullanılan kipe denmektedir. Türkçede mastar halinde, yani “gitmek, kapamak, koymak” şeklinde bulunan fiillerdeki mastar eki “mek, mak” kaldırılınca geriye kalan kısım bir emir anlatır.
| S.Z. | Nehmen / Almak | Lesen / Okumak | Kochen/Pisirmek |
| ich du er/sie/es Ihr wir Sie | nehme nihmst nimmt nimmt nehmen nehmen | lese liest liest liest lesen lesen | Koche Kochst Kocht Kocht Kochen Kochen |
Imperativ
| Singular | Plurar | Höflichkeitform |
| Komm / Gel | Kommt / Gelin | Kommen Sie / Gemirmisiniz |
| Geh / Git | Geht / Gidin | Gehen Sie / Gidermisiniz |
| Arbeite / Calis | Arbeitet / Calisin | Arbeiten Sie / Calisirmisiniz |
| Nimm / Al | Nehmt / Aliniz | Nehmen Sie / Alirmisiniz |
| Lies / Oku | Liehst / Okuyun | Lesen Sie / Okurmusunuz |
| Koch / Pisir | Kocht / Pisirin | Kochen Sie / Pisirirmisiniz |
| Schreib / Yaz | Schreibt / Yaziniz | Schreiben Sie / Yazarmisiniz |
Almancada Emir Kipi
Adından anlaşılacağı üzere emir vermek için kullanılan bu yapıyı aynı zamanda tavsiye vermek veya bir şey talep etmek ve yasaklama durumlarında da kullanırız.
Kuşkusuz kibar bir emir ifadesi olabildiği gibi hakaret içeren emir ifadeleri de bulunmaktadır. Bu nedenle emir ifadelerinde birtakım dereceler bulunmaktadır. Ayrıca bir emir şekli emredilen yer, zaman, kişi gibi durumlara göre de değişiklik gösterebilmektedir.
İlgili emir cümlesini oluşturduktan sonra sonuna ünlem işareti koyarız. Almancada direkt olarak üç kişiye emredilebilir:
- du : sen (tekil kişi için)
- ihr : siz, sizler (çoğul kişi için)
- Sie : siz (saygı formu için)
Nasıl ki Türkçede emir kipi mastar halindeki fiillerin (yazmak, gelmek) mastar eki olan “mek, mak” kaldırılmasıyla (yaz!, git!) emir cümleleri anlatılıyorsa Almancada bu durum benzer bir şekilde yapılır.
Ihr ve Sie şahıs zamirlerine göre yapılan emir şekli, ilgili kişilerin şimdiki zamana (Präsens) göre yapılan çekimleriyle aynıdır. Yalnız Sie emir kipi yapılırken fiilin ardından eklenir.
Ancak du şahıs zamirine göre emredilirken fiilin mastar eki kaldırılır ve fiilin kökü olduğu gibi söylenir ya da fiilin köküne fazladan bir –e eki getirilir. Bu -e ekinin getirilmesi zorunlu olmayan fiiller için de bu -e eki getirilebilir. Ancak şimdiki zaman çekimlerindeki fiil köklerinde ses değişimi olan düzensiz fiillerde ise bu -e eki getirilmez.
Du şahıs zamirine göre emredilirken bazı fiillerde bu -e eki zorunlu olarak getirilmektedir. Özellikle fiil kökü -d, -t, -ig ile biten fiillerin tamamında (örneğin warten, arbeiten) ve kökü -m ve -n ile biten fiillerin (ancak m ve n harflerinin önünde -m, -n, -r, -l, -h harfleri olmayacak) (örneğin, öffnen) bazılarında -e eki muhakkak getirilmelidir. Zaten bu -e eki fiil çekimlerinde kaynaştırma olarak da eklendiği için şimdiki zaman fiil çekiminden -st eki atmak zaten yeterli olacaktır.
| Şahıs Zamiri | machen | emir kipi | warten | emir kipi | öffnen | emir kipi |
| ich | mache | – | warte | – | öffne | – |
| du | machst | mach(e)! | wartest | warte! | öffnest | öffne! |
| er/sie/es | macht | – | wartet | – | öffnet | – |
| wir | machen | – | warten | – | öffnen | – |
| ihr | macht | macht! | wartet | wartet! | öffnet | öffnet! |
| sie | machen | – | warten | – | öffnen | – |
| Sie | machen | machen Sie! | warten | warten Sie! | öffnen | öffnen Sie! |
Ayrıca emir cümlesi yaparken du ve ihr şahıs zamirleri kullanılmaz. Ancak özellikle vurgulamak istenirse kullanılabilirler. Buna karşılık Sie şahıs zamiri her koşulda kullanılması gerekir.
Örnek olarak öffnen (açmak) fiilinin emir kipini yapalım:
du şahıs zamiri için: fiilin düzenli (şimdiki zaman) “du” çekimini al ve sonundaki “-st” ekini kaldır; şahıs zamiri “du” yu da kaldır. Du öffnest ➡️ Imperativ: öffne!
ihr: fiilin düzenli (şimdiki zaman) “ihr” çekimini alıp ardından “ihr” şahıs zamirini kaldırın; Ihr öffnet ➡️ Imperativ: öffnet!
Sie şahıs zamiri için fiilin düzenli (şimdiki zaman)”Sie” çekimini al; fiilden sonra “Sie” koy Sie öffnen ➡️ Imperativ: öffnen Sie!
| spielen | schreiben | arbeiten | |
| ich | spiele | schreibe | arbeite |
| du | spielst | schreibst | arbeitest |
| er/sie/es | spielt | schreibt | arbeitet |
| wir | spielen | schreiben | arbeiten |
| ihr | spielt | schreibt | arbeitet |
| sie | spielen | schreiben | arbeiten |
| Sie | spielen | schreiben | arbeiten |
Şimdiki Zaman (Präsens) Çekimleri
| FİİL | DU | IHR | SIE |
|---|---|---|---|
| spielen oynamak | spiel(e)! oyna! | spielt! oynayın! | spielen Sie! oynayın(ız)! |
| schreiben yazmak | schreib(e)! yaz! | schreibt! yazın! | schreiben Sie! yazın(ız)! |
| arbeiten çalışmak | arbeite! çalış! | arbeitet! çalışın! | arbeiten Sie! çalışın(ız)! |
Yukarıdaki örneklerde de fark edileceği üzere ihr ve Sie şahıs zamirlerinin şimdiki zamandaki çekimleri aynen kalmaktadır.
Düzensiz Fiillerde Emir Kipi
Karışık fiil olarak bilinen ve fiil kökündeki ses değişikliğini geçmiş zaman (Präteritum) çekiminde belli eden düzensiz fiiller şimdiki zaman çekimleri tıpkı düzenli fiil gibi olduğundan emir kipleri yukarıda anlatıldığı gibi yapılır.
| kommen | gehen | bringen | |
| ich | komme | gehe | bringe |
| du | kommst | gehst | bringst |
| er/sie/es | kommt | geht | bringt |
| wir | kommen | gehen | bringen |
| ihr | kommt | geht | bringt |
| sie | kommen | gehen | bringen |
| Sie | kommen | gehen | bringen |
Şimdiki Zaman (Präsens) Çekimleri
| FİİL | DU | IHR | SIE |
|---|---|---|---|
| kommen gelmek | komm(e)! gel! | kommt! gelin! | kommen Sie! gelin(iz)! |
| gehen yürümek | geh! yürü! | geht! yürüyün! | gehen Sie! yürüyün(üz)! |
| bringen getirmek | bring(e)! getir! | bringt! getirin! | bringen Sie! getirin(iz)! |
Buna karşılık şimdiki zaman çekimlerinde kökünde ses değişikliği yapan düzensiz fiillerde ise durum biraz farklıdır.
Kökündeki /e/ ünlüsü /i(e)/ şeklinde ses değişikliği gösteren fiillerden, du şahıs zamirindeki çekiminde bulunan –st eki kaldırılır. Bu tarz düzensiz fiillerin emir şeklinde ise –e eki eklenmez.
| helfen | sprechen | nehmen | |
| ich | helfe | sprech | nehme |
| du | hilfst | sprichst | nimmst |
| er/sie/es | hilft | spricht | nimmt |
| wir | helfen | sprechen | nehmen |
| ihr | helft | sprecht | nehmt |
| sie | helfen | sprechen | nehmen |
| Sie | helfen | sprechen | nehmen |
Şimdiki Zaman (Präsens) Çekimleri
| FİİL | DU | IHR | SIE |
|---|---|---|---|
| helfen yardım etmek | hilf! yardım et! | helft! yardım edin! | helfen Sie! yardım edin(iz)! |
| sprechen konuşmak | sprich! konuş! | sprecht! konuşun! | sprechen Sie! konuşun(uz)! |
| nehmen almak | nimm! al! | nehmt! alın! | nehmen Sie! alın(ız)! |
Ancak kökündeki /a/ ve /o/ ünlüsü /ä/ ve /ö/ şeklinde ses değişikliği gösteren düzensiz fiiller ise emir kipi yapılırken du şahıs zamirinde bu ses değişikliği olmaz ve sanki düzenli bir fiilmiş gibi emir kipi yapılır.
| fahren | laufen | stoßen | |
| ich | fahre | lauf | stoße |
| du | fährst | läufst | stößt |
| er/sie/es | fährt | läuft | stößt |
| wir | fahren | laufen | stoßen |
| ihr | fahrt | lauft | stoßt |
| sie | fahren | laufen | stoßen |
| Sie | fahren | laufen | stoßen |
Şimdiki Zaman (Präsens) Çekimleri
| FİİL | DU | IHR | SIE |
|---|---|---|---|
| fahren sürmek | fahr(e)! sür! | fahrt! sürün! | fahren Sie! sürün(üz)! |
| laufen koşmak | lauf(e)! koş! | lauft! koşun! | laufen Sie! koşun(uz)! |
| stoßen itmek | stoß(e)! it! | stoßt! itin! | stoßen Sie! itin(iz)! |
| Şimdiki zaman: | Du fährst mit uns nach Hause. Sen bizimle eve gidiyorsun. |
| Emir: | Fahr mit uns nach Hause! Bizimle eve gidiyorsun! |
Ayrılabilen Fiillerde Emir Kipi
Yukarıdakiler gibi fiil emir kipine uygun olacak şekilde çekimlenirken sadece ayrılabilen kısım en sona gider:
| FİİL | DU | IHR | SIE |
|---|---|---|---|
| einnehmen kazanmak | nimm ein! kazan! | nehmt ein! kazanın! | nehmen Sie ein! kazanın(ız)! |
| ausgehen çıkmak | geh aus! çık! | geht aus! çıkın! | gehen Sie aus! çıkın(ız)! |
| aufmachen açmak | mach(e) auf! aç! | macht auf! açın! | machen Sie auf! açın(ız)! |
Emir cümlelerini kibar bir istek formatında ifade etmek için “bitte” (lütfen) kelimesinden faydalanılır. Bitte cümledeki vurguya göre çeşitli yerlerde olabilir.
| Fahr bitte vorsichtig! Lütfen dikkatli sür! |
| Hol bitte die Kinder ab! Lütfen çocukları al! |
| Learn Deutsch, bitte! Almanca öğrenin lütfen! |
| Mach bitte das Fenster auf! Lütfen pencereyi aç! |
| Bitte trinken Sie viel Wasser! Lütfen bol su için(iz)! |
| Bleibt zu Hause, bitte! Evde kalın lütfen! |
Almanca Emir Kipi Cümleleri
- Cümle Kurulumu, Örnek Cümleler
- Schreib einen Brief / Bir mektup yaz.(Singular)
- Schreibt einen Brief / Bir mektup yazin.(Plural)
- Schreiben Sie einen Brief / Bir mektup yazarmisiniz. ( Höflichkeit)
- Komm morgen um 8 Uhr. / Yarin saat 8 de gel. (Singular)
- Kommt morgen um 8 Uhr. / Yarin saat 8 de gelin (Plural)
- Kommen Sie morgen um 8 Uhr. / Yarin saat 8 de gelirmisiniz. ( Höflichkeit)
doch eki ile ;
- Komm heute / bugün gel.(Singular)
- Komm doch heute / bugün gelsene.(Singular)
- Kommt doch heute / bugün gelsenize.(Plural)
- Kommen Sie doch heute / bugün gelirmisiniz..( Höflichkeit)
- Lauf schnell / Hizli yürü.(Singular)
- Lauf doch schnell / Hizli yürüsene.(Singular)
- iss doch einen Kuchen / Bir kek yesene.(Singular)
- Ess doch einen Kuchen / Bir kek yesenize.(Plural)
- Esen Sie einen Kuchen / Bir kek yermisiniz. .( Höflichkeit)
Olumsuz cümle kurulumlarinda nicht ve kein olumsuzluk eki cümleye dahil edilir.
- Spiel Fussball. / Futbol oyna.(Singular)
- Spielt Fussball. / Futbol oynayin.(Plural)
- Spielen Sie Fussball. / Futbol oynayiniz.( Höflichkeit)
- Arbeite nicht. / Calisma (Singular)
- Arbeitet nicht ./ Calismayin (Plural)
- Arbeiten Sie nicht. / Calismayiniz. ( Höflichkeit)
- Kauft kein Auto / Bir araba almayin(Plural)
- Kaufen Sie ein Auto / Bir araba aliniz. ( Höflichkeit)
- Kaufen Sie kein Auto / Bir araba almayiniz.( Höflichkeit)
- Kauf ein Auto / Bir araba al.(Singular)
- Kauf kein Auto / Bir araba alma.(Singular)
- Kauft ein Auto / Bir araba alin.(Plural)
- Komm am Dienstag um 14 Uhr. / Persembe günü saat 14 de gel.(Singular)
- Kommt am Dienstag um 14 Uhr. / Persembe günü saat 14 de gelin.(Plural)
- Kommen Sie am Dienstag um 14 Uhr. / Persembe günü saat 14 de geliniz.( Höflichkeit)
Düzensiz Fiillerde Emir Kipi
Şimdiki zamana göre ve du şahıs zamirine göre çekimlenmiş düzensiz fiillerde bulunan son harf kaldırılır. Ancak “Du” biçiminde, fiil kökündeki sesli harfini genellikle değiştiren bazı düzensiz fiiller emir kipinde değiştirmez! Bunun yerine temel (mastar) biçimlerindeki sesli harfi muhafaza ederler ve sanki düzenli bir fiil formatındaymış gibi du şahıs zamiri çekimi yapılır.
“Essen” düzensiz fiili buna harika bir örnektir:
Geniş zaman:
- Du isst mit uns Pizza.
- Sen bizimle pizza yiyorsun.
Emir:
- İsst mit uns Pizza!
- Bizimle pizza ye!
Du:
- Fahren: Du fährst Fahr! (Sür)
- Lesen: Du liest lies! (Oku)
İhr:
- Essen: Ihr lest lest!
- Fahren: Ihr fahrt Fahr!
Sie:
- Essen: essen essen Sie! (Yiyiniz)
- Lesen: lesen Lesen Sie! (Okuyunuz)
Almanca Emir Kipi ve Püf Noktalar
Emir Kipinin Kullanımı
- Sen (du) Kipi:
- Şekil: Fiilin kök hali kullanılır. “du” zamiri kullanılmaz.
- Örnek: “gehen” (gitmek) fiili için: “Geh!”
- Not: Eğer fiil düzensizse ve kök değişikliği varsa (örneğin, “lesen” → “liest”), bu değişiklik emir kipinde de olur. Örneğin: “Lies!” (Oku!)
- Siz (Sie) Kipi:
- Şekil: Fiilin köküne “-en” eklenir ve “Sie” zamiri kullanılır.
- Örnek: “gehen” fiili için: “Gehen Sie!”
- Not: Bu form, resmi ve nazik bir emir veya rica için kullanılır.
- Biz (wir) Kipi:
- Şekil: Fiilin köküne “-en” eklenir ve “wir” zamiri kullanılır.
- Örnek: “gehen” fiili için: “Gehen wir!”
- Not: Bu şekil, bir öneri veya ortak bir eylem için kullanılır.
- Sizler (ihr) Kipi:
- Şekil: Fiilin köküne “-t” eklenir. “ihr” zamiri kullanılmaz.
- Örnek: “gehen” fiili için: “Geht!”
- Not: Bu form, gayri resmi bir şekilde birden fazla kişiye hitap ederken kullanılır.
Püf Noktaları
- Olumsuz Emirler:
- “nicht” kelimesi, emir kipi cümlesinde genellikle fiilden sonra gelir.
- Örnek: “Geh nicht!” (Gitme!)
- Düzensiz Fiiller:
- Bazı düzensiz fiiller, emir kipinde kök değişikliğine uğrarlar. Örneğin, “fahren” (sürmek) fiili du için “Fahr!” olur.
- Refleksif Fiiller:
- Refleksif fiillerde, refleksif zamir de kullanılır.
- Örnek: “sich setzen” (oturmak) fiili için: “Setz dich!” (Otur!)
- Kibar Emirler:
- Almanca’da emir verirken daha nazik bir ifade kullanmak için “bitte” (lütfen) kelimesi kullanılabilir.
- Örnek: “Kommen Sie bitte!” (Lütfen gelin!)
- Modal Partiküller:
- Cümleye yumuşaklık veya vurgu katmak için modal partiküller kullanılabilir. Örneğin, “doch” veya “mal”.
- Örnek: “Komm doch!” (Gelsene!)
- Ses Tonu ve Vücut Dili:
- Özellikle günlük hayatta, emir kipinin etkisi ses tonu ve vücut diliyle de desteklenebilir. Bu yüzden, Almanca konuşulan bir ortamda bulunduğunuzda bu unsurlara da dikkat etmek önemlidir.
Almanca’da emir kipini doğru ve etkili bir şekilde kullanmak, dili daha akıcı ve doğru bir şekilde kullanmanıza yardımcı olacaktır. Bu kurallar ve püf noktaları, emir cümleleri oluştururken dikkate alınması gereken önemli hususlardır.
