Plusquamperfekt – Mişli Geçmiş Zaman
Plusquamperfekt
Almanca dilbilgisinin önemli konularından biri olan Plusquamperfekt, geçmişte bir olaydan önce gerçekleşen eylemleri ifade etmek için kullanılır. “Geçmişin geçmişi” olarak da adlandırılabilecek bu zaman kipi, olayların sırasını ve arka plan bilgilerini netleştirerek anlatımı zenginleştirir. Bu makalede, Plusquamperfekt’in kullanımını, yapısını, örneklerini ve Präteritum ile farkını detaylı bir şekilde ele alacağız. Konuşma dilindeki kullanımına da değinerek, yazılı ve sözlü iletişimde doğru ve etkili bir şekilde kullanmanıza yardımcı olmayı amaçlıyoruz. Konunun inceliklerini öğrenerek Almanca dilbilgisi bilginizi pekiştirecek ve anlatımınızı daha güçlü hale getireceksiniz.
Plusquamperfekt Kullanımı
- Geçmişteki bir olaydan önce gerçekleşen eylemler: Plusquamperfekt, geçmişte anlatılan bir olaydan daha önce gerçekleşmiş bir eylemi ifade etmek için kullanılır. Bu, genellikle iki eylemin sırasını vurgulamak için yapılır. Ana cümle Präteritum’da (geçmiş zaman) ise, önce gerçekleşen eylem Plusquamperfekt’te olur. Örneğin:
- Präteritum: Ich kam nach Hause. (Eve geldim.)
- Plusquamperfekt (önceki eylem): Ich hatte den ganzen Tag gearbeitet. (Bütün gün çalışmıştım.)
- Birleşik cümle: Als ich nach Hause kam, hatte ich den ganzen Tag gearbeitet. (Eve geldiğimde, bütün gün çalışmıştım.)
- Hikaye anlatımında arka plan bilgisi: Hikayelerde, olayların akışını kesmeden geçmişte yaşanmış bir durumu veya önceden olmuş bir şeyi açıklamak için Plusquamperfekt kullanılır. Bu, okuyucuya veya dinleyiciye daha fazla bağlam sağlar. Örneğin:
- Der Detektiv betrat den Raum. Die Möbel waren durcheinander und ein Fenster war zerbrochen. (Dedektif odaya girdi. Mobilyalar dağınıktı ve bir pencere kırılmıştı.) Burada, odanın durumu dedektifin girmesinden önce gerçekleşmiş ve Plusquamperfekt ile anlatılmıştır.
- Neden-sonuç ilişkisi: Geçmişte bir olayın nedenini açıklamak için Plusquamperfekt kullanılabilir. Sonuç Präteritum ile, neden ise Plusquamperfekt ile ifade edilir. Örneğin:
- Er war müde, weil er die ganze Nacht gelernt hatte. (Bütün gece ders çalıştığı için yorgundu.) Yorgunluk (Präteritum) ders çalışmanın (Plusquamperfekt) sonucudur.
- Plusquamperfekt ile kullanılan bağlaçlar: Plusquamperfekt sıklıkla nachdem (sonra), bevor (önce), als (olduğunda), sobald (hemen), bis (kadar) gibi zamansal bağlaçlarla kullanılır. Bu bağlaçlar, iki eylem arasındaki zaman ilişkisini daha net bir şekilde ortaya koyar.
- Duygusal tepkileri ifade etmek: Geçmişte yaşanan bir olaya verilen duygusal tepkiyi ifade etmek için de Plusquamperfekt kullanılabilir. Örneğin:
- Ich war erleichtert, dass ich den Zug nicht verpasst hatte. (Treni kaçırmadığım için rahatlamıştım.)
Bu açıklamalar, Plusquamperfekt’in kullanımını daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır. Farklı örnekler inceleyerek ve pratik yaparak konuyu pekiştirebilirsiniz.
Plusquamperfekt Yapısı
- Yardımcı fiilin Präteritum hali: “haben” veya “sein” fiillerinin Präteritum halleri kullanılır. Bunlar sırasıyla hatte ve war ‘dır. Çoğul şahıslar için hatten ve waren kullanılır.
- Ana fiilin Partizip Perfekt hali: Fiilin Partizip Perfekt hali, fiilin geçmiş zaman ortacıdır. Düzenli fiiller için genellikle fiilin başına ge- eki ve sonuna -t eki getirilerek oluşturulur (z.B. machen -> gemacht). Düzensiz fiillerin Partizip Perfekt halleri ise ezberlenmelidir (z.B. gehen -> gegangen, sehen -> gesehen).
Hangi yardımcı fiil kullanılır?
- “Haben” kullanan fiiller: Çoğu fiil Plusquamperfekt yaparken “haben” yardımcı fiilini kullanır. Bunlar şunlardır:
- Geçişli fiiller: Bir nesne alan fiiller (z.B. essen (yemek), schreiben (yazmak), lesen (okumak)). Örnek: Ich hatte einen Apfel gegessen . (Bir elma yemiştim.)
- Dönüşlü fiiller: sich ile kullanılan fiiller (z.B. sich waschen (yıkanmak), sich anziehen (giyinmek)). Örnek: Sie hatte sich die Haare gewaschen . (Saçlarını yıkamıştı.)
- Modal fiiller: können, müssen, sollen, wollen, dürfen, mögen gibi fiiller. Örnek: Er hatte das Auto reparieren müssen . (Arabayı tamir etmek zorunda kalmıştı.)
- Duyguları ve zihinsel durumları ifade eden fiiller: denken (düşünmek), wissen (bilmek), glauben (inanmak) gibi fiiller. Örnek: Ich hatte das gewusst . (Bunu biliyordum.)
- “Sein” kullanan fiiller: Bazı fiiller Plusquamperfekt yaparken “sein” yardımcı fiilini kullanır. Bunlar şunlardır:
- Hareket fiiller: Bir yerden bir yere hareketi ifade eden fiiller (z.B. gehen (gitmek), fahren (sürmek, gitmek), laufen (koşmak), schwimmen (yüzmek), fliegen (uçmak)). Örnek: Wir waren nach Berlin gefahren . (Berlin’e gitmiştik.)
- Durum değişikliği fiiller: Bir durumdan başka bir duruma geçişi ifade eden fiiller (z.B. werden (olmak), sterben (ölmek), einschlafen (uykuya dalmak), aufwachen (uyanmak)). Örnek: Er war krank geworden . (Hasta olmuştu.)
- “Sein”, “bleiben” ve “werden” fiilleri: Bu fiiller kendi Plusquamperfekt hallerini oluştururken “sein” kullanır. Örnek: Ich war dort gewesen . (Orada bulunmuştum.)
Plusquamperfekt Örnekleri:
A. “Haben” ile kullanılan fiiller:
- Geçişli fiiller:
- Ich hatte das Buch schon gelesen , bevor der Film herauskam. (Film çıkmadan önce kitabı okumuştum.)
- Sie hatte die E-Mail bereits geschrieben , als sie den Fehler bemerkte. (Hatayı fark ettiğinde e-postayı çoktan yazmıştı.)
- Dönüşlü fiiller:
- Er hatte sich gerade rasiert , als das Telefon klingelte. (Telefon çaldığında henüz tıraş olmuştu.)
- Wir hatten uns lange nicht gesehen , bevor wir uns auf der Party trafen. (Partide buluşmadan önce uzun zamandır birbirimizi görmemiştik.)
- Modal fiiller:
- Ich hatte früher jeden Tag Sport machen müssen . (Eskiden her gün spor yapmak zorundaydım.)
- Sie hatte ihm nicht helfen können . (Ona yardım edememişti.)
- Duyguları ve zihinsel durumları ifade eden fiiller:
- Er hatte sich sehr geärgert , weil er den Zug verpasst hatte. (Treni kaçırdığı için çok üzülmüştü.)
- Wir hatten es nicht gewusst . (Bilmiyorduk.)
B. “Sein” ile kullanılan fiiller:
- Hareket fiiller:
- Nachdem wir in Berlin angekommen waren , suchten wir ein Hotel. (Berlin’e vardıktan sonra bir otel aradık.)
- Bevor sie nach Hause ging , kaufte sie noch ein. (Eve gitmeden önce alışveriş yaptı.)
- Durum değişikliği fiiller:
- Er war eingeschlafen, nachdem er ferngesehen hatte . (Televizyon izledikten sonra uyuyakalmıştı.)
- Sie war sehr glücklich geworden , als sie die Nachricht hörte. (Haberi duyduğunda çok mutlu olmuştu.)
- “Sein”, “bleiben” ve “werden” fiilleri:
- Ich war schon einmal in Paris gewesen . (Daha önce Paris’te bulunmuştum.)
- Sie war den ganzen Tag zu Hause geblieben . (Bütün gün evde kalmıştı.)
- Er war Lehrer geworden . (Öğretmen olmuştu.)
C. Zamansal bağlaçlarla örnekler:
- Nachdem: Nachdem er die Hausaufgaben gemacht hatte , spielte er Fußball. (Ödevlerini yaptıktan sonra futbol oynadı.)
- Bevor: Bevor ich ins Bett ging , putzte ich mir die Zähne. (Yatmadan önce dişlerimi fırçaladım.)
- Als: Als ich klein war , hatte ich einen Hund. (Küçükken bir köpeğim vardı.)
- Sobald: Sobald sie die Prüfung bestanden hatte , rief sie ihre Eltern an. (Sınavı geçer geçmez ailesini aradı.)
- Bis: Wir warteten, bis der Regen aufgehört hatte . (Yağmur durana kadar bekledik.)
Plusquamperfekt ve Präteritum Arasındaki Fark
Her ikisi de geçmiş zamanı ifade etse de, kullanım amaçları ve zaman odakları farklıdır. Bu farkı anlamak, Almanca’da doğru zaman kipini kullanmak için önemlidir.
- Olayların Sırası: Plusquamperfekt ve Präteritum arasındaki temel fark, olayların sırasını vurgulamaktır.
- Präteritum: Geçmişte gerçekleşen olayları anlatırken kullanılır. Olayları kronolojik sırayla veya birbirine bağlı olarak ifade eder. Ana zaman çizgisini oluşturur.
- Plusquamperfekt: Präteritum ile anlatılan bir olaydan önce gerçekleşen bir eylemi vurgular. Geçmişteki geçmiş bir eylemi ifade eder.
- Präteritum: Ich aß zu Mittag. (Öğle yemeği yedim.) (Ana olay)
- Plusquamperfekt: Ich hatte eingekauft, bevor ich zu Mittag aß . (Öğle yemeği yemeden önce alışveriş yapmıştım.) (Önceki eylem)
- Zaman Odak Noktası:
- Präteritum: Anlatıcının veya okuyucunun dikkatini geçmişteki ana olaya odaklar.
- Plusquamperfekt: Geçmişteki yan olaylara veya arka plan bilgilerine odaklanır. Ana olayı anlamak için gerekli olan ek bilgiyi sağlar.
- Präteritum: Der Zug fuhr ab. (Tren kalktı.) (Ana olay)
- Plusquamperfekt: Ich war zu spät, weil ich den Bus verpasst hatte . (Otobüse geç kaldığım için treni kaçırdım.) (Nedenin açıklaması – arka plan bilgisi)
- Anlam Karışıklığı: Bazı durumlarda, Plusquamperfekt kullanılmadığında anlam karışıklığı oluşabilir. Özellikle nachdem (sonra) gibi bağlaçlarla kullanılan cümlelerde Plusquamperfekt önemlidir. Örnek:
- Yanlış: Nachdem ich aß, ging ich ins Kino. (Yedikten sonra sinemaya gittim. – Anlam karışıklığı: Yemek ve sinemaya gitme eylemleri arasında net bir sıra yok.)
- Doğru: Nachdem ich gegessen hatte , ging ich ins Kino. (Yedikten sonra sinemaya gittim. – Plusquamperfekt sayesinde yemek eyleminin önce gerçekleştiği açıkça anlaşılıyor.)
Plusquamperfekt’in Konuşma Dilinde Kullanımı
Plusquamperfekt, yazılı Almancada geçmişteki olayların sırasını belirtmek için önemli bir rol oynar. Ancak konuşma dilinde kullanımı yazılı dile göre daha az sıklıktadır ve bazı farklılıklar gösterir:
- Daha az sıklıkta kullanımı: Konuşma dilinde, özellikle anlatım hızlı ve spontane olduğunda, Plusquamperfekt yerine genellikle Präteritum kullanılır. Dinleyici, bağlamdan ve kullanılan diğer kelimelerden olayların sırasını anlayabilir.
- Yazılı: Nachdem ich geduscht hatte , frühstückte ich. (Duş aldıktan sonra kahvaltı yaptım.)
- Konuşma: Ich hab geduscht, dann hab ich gefrühstückt. (Duş aldım, sonra kahvaltı yaptım.) (Burada dann bağlacı olayların sırasını belirtiyor.)
- Basitleştirme eğilimi: Konuşma dilinde, özellikle kısa ve basit cümlelerde, Plusquamperfekt’i kullanmak yerine Präteritum’u tercih etme eğilimi vardır. Bu, anlatımı daha akıcı ve doğal hale getirir.
- Yazılı: Ich war müde, weil ich die ganze Nacht gelernt hatte . (Bütün gece ders çalıştığım için yorgundum.)
- Konuşma: Ich war müde, weil ich die ganze Nacht gelernt hab. (Bütün gece ders çalıştım için yorgundum.) (Kısaltılmış hab kullanımı yaygındır.)
- Anlam karışıklığına yol açabilecek durumlarda kullanımı: Ancak, olayların sırası net değilse ve anlam karışıklığı oluşabilecekse, konuşma dilinde de Plusquamperfekt kullanılır. Özellikle bevor (önce) ve nachdem (sonra) gibi bağlaçlarla kullanılan cümlelerde Plusquamperfekt’in kullanımı önemlidir.
- Örnek: Nachdem ich gegessen hatte , bin ich ins Kino gegangen. (Yemek yedikten sonra sinemaya gittim.) (Burada Plusquamperfekt kullanılmadan “yemek” ve “sinemaya gitme” eylemleri arasındaki sıra net olmaz.)
- Perfekt’in Plusquamperfekt yerine kullanımı: Bazı bölgelerde, özellikle güney Almanya’da, Perfekt zaman kipi, Plusquamperfekt’in yerine kullanılabilir. Bu kullanım standart Almanca olarak kabul edilmese de, konuşma dilinde sıkça rastlanır.
- Standart Almanca: Nachdem ich gegessen hatte , ging ich ins Kino.
- Güney Almanya’da yaygın kullanım: Nachdem ich gegessen habe , bin ich ins Kino gegangen.
Plusquamperfekt Örnek Cümleler
- Nachdem ich meine Hausaufgaben gemacht hatte , ging ich ins Bett. (Ödevlerimi yaptıktan sonra yatağa gittim.)
- Als ich nach Hause kam , hatte meine Mutter das Abendessen schon vorbereitet . (Eve geldiğimde annem akşam yemeğini çoktan hazırlamıştı.)
- Sie war sehr müde, weil sie die ganze Nacht gearbeitet hatte . (Bütün gece çalıştığı için çok yorgundu.)
- Bevor er in Urlaub fuhr , hatte er alle seine Termine abgesagt . (Tatile çıkmadan önce tüm randevularını iptal etmişti.)
- Der Film begann , als wir endlich im Kino angekommen waren . (Nihayet sinemaya vardığımızda film başlamıştı.)
- Ich hatte den Roman schon dreimal gelesen , bevor ich den Film sah . (Filmi görmeden önce romanı üç kez okumuştum.)
- Er konnte nicht schlafen, weil er zu viel Kaffee getrunken hatte . (Çok fazla kahve içtiği için uyuyamamıştı.)
- Nachdem es aufgehört hatte zu regnen, gingen wir spazieren. (Yağmur durduktan sonra yürüyüşe çıktık.)
- Sie war traurig, weil sie ihre Brieftasche verloren hatte . (Cüzdanını kaybettiği için üzgündü.)
- Die Kinder waren sehr glücklich, weil sie alle Geschenke ausgepackt hatten . (Çocuklar tüm hediyeleri açtıkları için çok mutluydular.)
Not: Her cümlede Plusquamperfekt (kalın) ve diğer geçmiş zaman (italik) kullanımlarını görebilirsiniz. Bu örnekler, Plusquamperfekt’in geçmişteki bir olaydan önce gerçekleşen eylemleri nasıl ifade ettiğini göstermektedir.
Plusquamperfekt Fiil Çekimleri
| Özne | Yardımcı Fiil |
|---|---|
| ich | war |
| du | warst |
| Er/sie/es | war |
| wir | waren |
| ihr | wart |
| sie/Sie | waren |
präteritum sein çekimi
| Özne | Yardımcı fiil |
|---|---|
| ich | hatte |
| du | hattest |
| er/sie/es | hatte |
| wir | hatten |
| ihr | hattet |
| sie/Sie | hatten |
präteritum haben çekimi
Mişli geçmiş zaman konusunu daha iyi anlayabilmeniz için bir örnekle de açıklayalım. Perfekt‘te ise geçmişte tamamlanan bir eylem içinde bulunulan zamana göre tarif edilmekte ve içinde bulunulan zamana kadar uzayabilmektir.
İlginizi Çekebilir:
